Tham vọng tiến ra biển của Campuchia đã có người giúp, đó là Trung Quốc, với một dự án cực kỳ tham vọng.
Về tên gọi, Phù Nam Techo mang ý nghĩa nối kết giữa quá khứ và hiện tại, và hướng tới tương lai. “Phù Nam” là tên gọi của vương quốc cổ đại ở Campuchia được thành lập vào khoảng thế kỷ 1 và là một đế chế thương mại hàng hải, đóng vai trò quan trọng trong kết nối thương mại giữa tiểu lục địa Ấn Độ, Trung Quốc và các vương quốc Đông Nam Á khác. Phù Nam được cho là một quốc gia cổ giàu có, với các hình thái đô thị đầy đủ, mạng lưới thương mại và tương tác văn hóa rộng khắp. Còn “Techo” có nghĩa là mạnh mẽ, là danh hiệu gắn liền với cựu thủ tướng Samdech Techo Hun Sen.
Ngày 17-10-2023, tại thủ đô Phnom Penh của Campuchia, Ủy ban liên bộ Campuchia do Phó thủ tướng Sun Chanthol đứng đầu đã ký kết thỏa thuận với đại diện Tổng công ty Cầu đường Trung Quốc (CRBC) về dự thảo khung xây dựng kênh đào nối ra biển Phù Nam Techo.
Cao tốc Phnom Penh – Sihanouvkville. Ảnh: Twitter
Trước đây, dự án này mang tên Hệ thống giao thông và hậu cần sông Bassac (BRNLS). Tại phiên họp toàn thể lần thứ 6 của Quốc hội Campuchia ngày 19-5-2023, dự án được đặt tên lại là “Kênh đào Phù Nam Techo”.
Đây cũng là tên chính thức của kênh đào đến nay. Ngày 7-6, thủ tướng sắp mãn nhiệm Hun Sen thành lập ủy ban liên bộ nghiên cứu và thực hiện dự án gồm 37 thành viên để xem xét và tư vấn về thủ tục, khung pháp lý và đánh giá hiệu quả kinh tế nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành vận tải đường thủy và đường biển của Campuchia.
Tham vọng của Phnom Penh
Về mặt chiến lược, dự án kênh đào Phù Nam Techo thể hiện tham vọng của chính quyền Campuchia, định vị quốc gia này là một điểm sáng đang lên trong thị trường vận tải khu vực. Bằng cách tập trung vào phát triển đường thủy và cảng, Campuchia muốn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và cải thiện cơ sở hạ tầng nội địa.
Con kênh dự kiến sẽ là tuyến đường thủy nối thủ đô Phnom Penh với tỉnh Kampot, qua sông Bassac. Tỉnh Kampot nằm ở phía nam Campuchia, có một mặt giáp với tỉnh Kiên Giang của Việt Nam, và một mặt giáp với vịnh Thái Lan. Dự án sẽ cho phép hàng hóa được vận chuyển đến và đi từ cảng Phnom Penh ra biển mà không cần phải trung chuyển qua Việt Nam.
Trước đó, một dự án cơ sở hạ tầng khác đã được khởi công để tối ưu hóa hoạt động của kênh đào Phù Nam Techo. Vào tháng 5-2022, trung tâm hậu cần và cảng đa năng quốc tế tại tỉnh Kampot có mức đầu tư 1,5 tỉ USD đã được khởi công.
Cảng được xây dựng trên diện tích 600ha ven biển với độ sâu 15m, có thể tiếp nhận tàu trọng tải đến 100.000 tấn, dự kiến triển khai thành ba giai đoạn, với chi phí giai đoạn đầu ước tính khoảng 200 triệu USD và đi vào hoạt động từ năm 2025.
Khi cảng Kampot đi vào hoạt động, nó có thể sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn cảng Sihanoukville, vì Kampot gần thủ đô Phnom Penh hơn, thuận tiện hơn, do đó tiết giảm chi phí vận chuyển cho các hoạt động xuất nhập khẩu của Campuchia, trong bối cảnh cảng nước sâu Sihanoukville cũng đang quá tải.
Kênh đào này sẽ dài 180km, trong khi tuyến đường bộ Phnom Penh – Sihanoukville hiện dài 214km. Cảng Kampot cũng sẽ đóng vai trò quan trọng trong tổ chức hậu cần của các đặc khu kinh tế (SEZ) và chia sẻ hoạt động với cảng Sihanoukville, nên sẽ đóng vai trò quan trọng trong vận chuyển các sản phẩm nông nghiệp khắp Campuchia và xuất khẩu ra nước ngoài.
Ảnh: Khmer Times
Do Campuchia hiện chỉ có một cảng biển nước sâu là Sihanoukville có công suất thấp (chỉ khoảng 700.000 TEU mỗi năm), nước này vẫn cần trung chuyển hàng hóa một phần qua Việt Nam để đi ra biển (xuôi sông Mekong rồi ra các cảng ven Biển Đông của Việt Nam, thường là Cát Lái và Cái Mép).
Tuyến đường thủy mới Phù Nam Techo sẽ thay đổi điều này, và do đó hy vọng giúp Campuchia giảm chi phí xử lý và vận chuyển.
Phát biểu trên tờ Khmer Times, John Yip Weiyan, giám đốc đầu tư bất động sản tại Belt Road Capital Management, cho biết:
Dự án cơ sở hạ tầng kênh đào Phù Nam Techo sẽ là yếu tố thay đổi cuộc chơi cho ngành hậu cần Campuchia vì nó sẽ tác động đến việc phân phối thông lượng container giữa cảng nước sâu Sihanoukville và cảng kết nối qua Việt Nam. Nhiều chuyến hàng hóa hơn sẽ được chuyển qua các cảng địa phương của Campuchia khi việc sử dụng tuyến đường thủy kênh đào bắt đầu”.
Kết nối nhiều thứ
Về mặt kỹ thuật, kênh đào Phù Nam Techo sẽ có chiều dài khoảng 180km, gồm một kênh đào mới dài 7km và các đoạn đường thủy hiện có được nạo vét sâu hơn. Dự án đi qua 4 tỉnh Kandal, Takeo, Kampot và Kep với tổng dân số 1,6 triệu người sống hai bên tuyến đường thủy và sẽ có 3 âu thuyền để duy trì mực nước, 11 cây cầu và 208km đường mới kèm theo.
Theo thiết kế, kênh Phù Nam Techo sẽ rộng 100m ở thượng nguồn, 80m ở hạ lưu và có độ sâu nhất quán là 5,4m, có nghĩa có thể có hai luồng giao thông thủy vận chuyển hiệu quả đồng thời.
Ngoài lợi ích kinh tế, dự án Phù Nam Techo còn được kỳ vọng sẽ thúc đẩy quy hoạch và phát triển đô thị.
Tuyến đường thủy mới có tiềm năng sử dụng cho cả mục đích du lịch và phát triển đô thị mới dọc theo kênh đào, tạo ra các không gian dân cư và thương mại mới, nhằm nâng cao sự phát triển của các hoạt động kinh tế – xã hội và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân Campuchia.
Đối với các điểm đến như Kep và Kampot, dự án được kỳ vọng sẽ mang lại cho các nhà đầu tư bất động sản, chủ doanh nghiệp và dân cư địa phương ở hai bên kênh đào sự thịnh vượng mới nhờ khả năng kết nối với Phnom Penh.
Nhìn vào bức tranh rộng hơn, đầu tư vào cơ sở hạ tầng tăng cường tính kết nối thúc đẩy tăng trưởng là một trong những trọng tâm chính của Chính phủ Campuchia hiện nay.
Không chỉ xây dựng mới Trung tâm hậu cần và cảng đa năng quốc tế Kampot, Campuchia còn đầu tư cảng nước sâu Sihanoukville để mở rộng khả năng tiếp đón các tàu lớn hơn thường xuyên hơn.
Chỉ cách cảng nước sâu quốc tế Sihanoukville 20km về phía đông bắc là SEZ Sihanoukville do Trung Quốc đầu tư mà phó tỉnh trưởng Sihanoukville Long Dimanche cho biết là khu công nghiệp lớn nhất về quy mô và công suất sử dụng ở Đông Nam Á.
Sân bay Siem Reap-Angkor. Ảnh: x.com
Kênh đào Phù Nam Techo và SEZ Sihanoukville chỉ là hai trong số nhiều dự án cơ sở hạ tầng với nguồn vốn vay từ Trung Quốc, và đóng vai trò then chốt trong sáng kiến Vành đai con đường (BRI) của Bắc Kinh.
Cũng trong khuôn khổ BRI, vào giữa tháng 10, Campuchia vừa khai trương sân bay quốc tế Siem Reap-Angkor với nguồn vốn hỗ trợ từ Trung Quốc cho khoản chi phí 1,1 tỉ USD. Sân bay mới được thiết kế ban đầu để phục vụ 7 triệu hành khách mỗi năm, nhiều hơn 2 triệu so với sân bay cũ và có đường băng dài 3.600m.
Các khoản vay và đầu tư từ Trung Quốc đang thực sự làm thay đổi bộ mặt cơ sở hạ tầng của Campuchia. Ngoài các dự án vừa kể, còn có một đường cao tốc lớn từ Phnom Penh đến Sihanoukville, nhà máy điện cung cấp năng lượng cho SEZ Sihanoukville, một sân bay mới ở Siem Reap, và hàng chục dự án nhỏ hơn khác.
Phát biểu tại cuộc họp báo được tổ chức để thông báo về kết quả của Diễn đàn hợp tác quốc tế Vành đai con đường lần thứ 3 tổ chức ở Bắc Kinh tháng trước, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nói:
“Campuchia đã được hưởng lợi đáng kể từ chính sách BRI của Chính phủ Trung Quốc. Điều này có thể được thấy rõ qua các dự án như đường cao tốc Phnom Penh – Sihanoukville, phát triển cảng và SEZ, cũng như xuất khẩu sản phẩm vào thị trường Trung Quốc. Tất cả đều bắt nguồn từ sáng kiến này”.
Tuy nhiên, không có bữa trưa nào là miễn phí. Diễn đàn Tương lai có trụ sở tại Phnom Penh ước tính đến tháng 6-2021 ở Campuchia, Trung Quốc đã xây dựng 8 cây cầu và 3.287km đường với tổng trị giá hơn 3 tỉ USD từ các khoản vay ưu đãi, lãi suất thấp hơn so với trên thị trường.
Còn theo bản tin từ Bộ Kinh tế và Tài chính Campuchia vào tháng 12-2022, tổng nợ nước ngoài của nước này đã gần 10 tỉ USD, trong đó 41% là nợ Trung Quốc. Vấn đề tiếp theo là Campuchia có thể tận dụng được các dự án hạ tầng mới để sinh lợi cho nền kinh tế đến đâu, nếu muốn có tiền trả nợ.■
